Verward gedrag komt ook voor bij mensen met bijvoorbeeld dementie of door alcoholgebruik. Er zijn aanjaagteams en meldpunten opgericht om een gevoel van controle te krijgen op verward gedrag. Ik wil niets afdoen aan de ernst van de incidenten, maar incidentenpolitiek lost niets op. Oplossingsrichtingen liggen in het beseffen dat iedereen anders is en in het creëren van flexibele organisaties.
Vanuit mijn werk kom ik regelmatig Marlieke de Jonge tegen. Marlieke is stafmedewerker bij GGZ-instelling Lentis en zoals ze zichzelf beschrijft: 'gewoon geregeld gestoord'. Marlieke werkt vanuit haar functie aan wezenlijke verbeteringen in de zorg, realiseert noodzakelijke verbindingen én deelt haar ervaringen als patiënt. Ze doet actief mee in de samenleving en heeft daarvoor haar eigen crisispakket.
Kijkje in een psychose
Marlieke vertelt me hoe ze een psychose ervaart: "Ergens is 'ik' de weg kwijtgeraakt in het universum en 'we' kunnen de landingsbaan niet meer vinden. Niet thuis in jezelf en nog minder in de wereld om je heen."
Ook deelt ze hoe een crisis eruitziet: "Een overdosis 'confrontaties met de onrechtvaardige grote-mensen-leugen-wereld'. Verraad in eigen kring. Plus een serie aanslagen op ons veilige hol: het onleefbare, maar eigen huis. Gedoe met een kachel die flipt, een weigerachtige geiser en tenslotte een gesprongen waterleiding. Die laatste doet ons de das om: crisis!"
"Best verstandig 112 gebeld. Nog een geluk dat 'we' de deur opendoen. Normaal komt er niemand 'ons' hol in. Nog meer geluk dat we twee top-politiemensen treffen. Ze geven geen commentaar op de chaos, behalve een paar grapjes die we wel weten te waarderen. Ze oordelen niet, maar gaan praktisch aan de slag met 'zeggen wat er is', hoofdkraan zoeken, contact leggen met verzekeraar en hulpdienst. Wat misschien nog het meest helpt: ze stellen ordenende vragen, houden me betrokken en zetten me actief aan het werk. Dat haalt ons uit de onmacht. Ons crisispakket bewijst bruikbaarheid. Precies wat nodig is: een paar concrete telefoonnummers om te begrijpen wat nu verstandig is. Ik denk dat politiemensen het fijn vinden om te weten waar de hulptroepen zijn, die het verder kunnen overnemen. Zo doet iedereen waar ie goed in is; ik ook."
Iedereen doet mee
Elk mens doet ertoe. Kunnen we eraan wennen dat niet iedereen past in de systemen die we met elkaar gemaakt hebben? Laten we kijken naar kwaliteiten van mensen, in plaats van de beperkingen te benadrukken. Taal is echter – constateert Marlieke – een gehandicapt instrument. Misschien blijven we daarom hangen op stigmatiserende begrippen en kijken we niet naar de mens erachter.
We hebben als zorgverzekeraars en gemeenten een gezamenlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid om de zorg en ondersteuning goed te organiseren. Altijd al; ook voordat er bepaald werd dat elke gemeente in oktober 2018 een aanpak moet hebben voor personen met verward gedrag. We moeten dit echt gezamenlijk doen. Voor mensen die geregeld het spoor kwijt dreigen te raken, is een netwerk dubbel belangrijk. Ook werkgevers in de regio, sportclubs en buurtverenigingen kunnen het verschil maken.
Flexibele organisaties
Marlieke heeft georganiseerd wie op welke manier kan handelen als ze even de weg kwijt is. Ze laat zien hoe het kan; nú al. Er wordt vaak gesteld dat door financiële schotten de zorg en ondersteuning niet goed geregeld kan worden. Dat vind ik onzin. Ook bij één pot geld zijn er nog steeds verschillende organisaties en mensen om mee samen te werken. We moeten stoppen mensen zodanig te kneden dat ze in onze - door financiën en controledrang gedreven - zorgpaden passen. Daarom pleit ik voor flexibele organisaties en het investeren in netwerken, zodat we elkaar weten te vinden. Het is namelijk vooral belangrijk te weten wat je zelf niet goed kan.
Een crisis overleven is volgens Marlieke de kunst niet. Schade voorkomen is dat wél. Betekenis en verbinding zijn redenen om te (over)leven. Voor iedereen. Of je nu vaak, af en toe of (bijna) nooit verward bent. Dát moeten we onthouden. Laten we het begrip 'verwarde personen' dan nu vergeten en onze organisaties zo vormgeven dat we aansluiten bij wat mensen nodig hebben om mee te kunnen doen.