Daardoor wordt meer dan een derde van de totale groeiruimte (prijs en volume) voor ziekenhuiszorg in 2020 opgeslokt. En dat terwijl die groeiruimte al beperkt is, gegeven het ambitieuze en noodzakelijke hoofdlijnenakkoord. Geneesmiddelen zetten hiermee andere soorten ziekenhuiszorg extra onder druk. Dat baart mij zorgen. Wat veroorzaakt deze volumestijging? En vooral: wat kunnen zorgverzekeraars, ziekenhuizen, farmaceuten en de politiek doen om die medicijnkosten niet de rest te laten opsouperen?
In de hoofdlijnenakkoorden is afgesproken dat we de volumegroei van ziekenhuiszorg samen gaan afbouwen. In stapjes van nog 0,6% groei in 2020 tot helemaal geen groei meer in 2022. Het einde van de volume- en prijsgroei aan dure geneesmiddelen is echter niet in zicht. Nieuwe medicijnen en technieken dragen daaraan bij. Denk aan gentherapie en immunotherapie bij vormen van kanker: middelen die veelbelovend zijn en de kwaliteit van zorg en leven kunnen vergroten.
Gepast gebruik
Om de stijging van de kosten aan dure geneesmiddelen in het ziekenhuis het hoofd te bieden, moeten we samen naar oplossingen kijken. Ziekenhuizen en artsen ontwikkelen zelf initiatieven, zoals gepast gebruik van medicatie. Niet alles wat kán, móet ook worden voorgeschreven. Bij het streven naar doelmatig en gepast gebruik van geneesmiddelen helpen wij. Zo investeren we in verschillende doelmatigheidsstudies. Maar voor het onder controle krijgen van de alles verdringende kostenstijging aan dure geneesmiddelen, is meer gemeenschappelijke inspanning nodig.
Nieuwe financiering
Wij pleiten voor een nieuwe financieringssystematiek voor geneesmiddelen in het ziekenhuis. Het huidige systeem heeft nog te weinig remmen ingebouwd om kostengroei beheersbaar te houden. Buiten ziekenhuizen is die rem er wel. Daar worden geneesmiddelen pas vergoed als ze positief beoordeeld zijn door het Zorginstituut Nederland op (kosten)effectiviteit. Medicijnen die u bij de buurtapotheek haalt, worden vergoed nadat daarover is gewikt en gewogen. In ziekenhuizen worden middelen echter doorgaans onderdeel van de verzekerde zorg zodra ze geregistreerd zijn. Wij vinden dat meer dure ziekenhuisgeneesmiddelen ook eerst beoordeeld moeten worden.
De beoordeling van ziekenhuisgeneesmiddelen door het Zorginstituut - en de hieraan gekoppelde onderhandeling door VWS - gebeurt nu alleen bij uitzondering, via de zogenoemde sluisaanpak. Deze sluis geldt voor middelen met een landelijk verwachte ziekenhuisomzet van boven de € 40 miljoen per jaar. Of voor middelen die meer dan € 50.000 per patiënt per jaar kosten, met een totaal van meer dan € 10 miljoen. Dit jaar wordt - net als in 2018 - naar verwachting slechts een tiental middelen in de sluis geplaatst, terwijl er meer dan 100 nieuwe middelen worden geregistreerd. Daarnaast lijken farmaceuten er bij hun prijsstelling al rekening mee te houden dat ze ergens korting moeten geven (bij VWS of elders). Of zij kunnen net onder de sluisgrens gaan zitten met de prijs. Fabrikanten handelen rationeel vanuit winstmaximalisatie, en de prijsstelling is in de regel eerder een afspiegeling van de betaalbereidheid dan van een onderbouwde en uitlegbare kostenopbouw.
Andere rol voor zorgverzekeraars
Naast een aangepast systeem moeten wij als zorgverzekeraars zelf een grotere rol spelen bij de beoordeling en onderhandeling van middelen die niet in de sluis komen. Wij geloven erin dat we in de sector als één blok moeten optrekken richting de farmaceutische industrie, om dure middelen betaalbaarder en toegankelijk te houden.
De prijs van veel nieuwe medicijnen is extreem hoog en bovendien onvoldoende uitlegbaar. Zo blijkt uit recent Amerikaans onderzoek dat veel nieuwe geneesmiddelen in het ziekenhuis nauwelijks meerwaarde hebben boven al bestaande middelen. Terwijl deze wel een steeds groter deel van de beschikbare groeiruimte opeten. Het is wellicht een idee om alle nieuwe middelen te vergoeden tegen een forse korting op de prijs, totdat de fabrikant in onderzoek aantoont dat zijn geneesmiddel ook in het echt meerwaarde heeft boven de bestaande therapie. Pas dan is een meerprijs gerechtvaardigd.
Verantwoord prijsbeleid
Fabrikanten moeten serieuzer werk maken van maatschappelijk verantwoord prijsbeleid. Het is onbegrijpelijk dat farmabranchevereniging VIG de beloofde gedragscode voor ethisch prijsbeleid nog steeds niet gepubliceerd heeft. We moeten daarnaast opkomen voor betere en eerlijkere patentwetgeving en optreden tegen diverse technieken die worden gebruikt om de prijs hoog te houden ten koste van de maatschappij. Als zorgverzekeraars hebben we hierin een aanjagende rol. Dat verklaart deels onze juridische conflicten met farmaceuten als MSD en AstraZeneca.
Een fundamentelere discussie over duurzame financiering van dure geneesmiddelen is op korte termijn noodzakelijk. Voor de onderhandelingen voor de zorginkoop 2020 komt dit te laat. Aan de onderhandeltafels wordt nu pijnlijk duidelijk dat de resterende groeiruimte voor 2020 nog beperkter is dan we denken, als gevolg van de sterke dure geneesmiddelen-groei. Dat vraagt om nog meer urgentie op het vinden van gemeenschappelijke oplossingen.