De Zelfdeterminatietheorie (ZDT) en de drie basisbehoeften
Volgens Deci en Ryan, ontwikkelaars van de Zelfdeterminatietheorie, delen alle mensen drie aangeboren psychologische basisbehoeften. Zij veronderstellen dat de intrinsieke motivatie van mensen afhankelijk is van de vervulling van 3 natuurlijke basisbehoeften: competentie, autonomie en verbondenheid. De Zelfdeterminatietheorie kan helpen bij het creëren van een productieve werkomgeving. De theorie van Deci en Ryan maakt inzichtelijk waarom en wanneer mensen enthousiast en gemotiveerd werken.
Chivo, het opleidingsinstituut waar Tim bij betrokken is, voegt een vierde behoefte toe: rechtvaardigheid.
- Autonomie: Het gevoel van keuzevrijheid en zelfbepaling. Mensen willen zelf keuzes maken die in lijn zijn met hun waarden en zichzelf kunnen zijn binnen een groep.
- Binding: De behoefte aan kwalitatief goede relaties en het gevoel van verbondenheid met anderen. Gebrek aan binding leidt tot sociale vervreemding en eenzaamheid.
- Competentie: Het gevoel van bekwaamheid en meesterschap in activiteiten. Mensen willen hun vaardigheden ontwikkelen en verbeteren.
- Rechtvaardigheid: Het gevoel van eerlijkheid en rechtvaardige behandeling. Dit omvat zowel het leveren van een bijdrage als het ontvangen van erkenning.
Invloed op motivatie, energie en veerkracht
Wanneer mensen gefrustreerd zijn in hun basisbehoeften, leidt dit tot problemen. Verminderde fysieke en mentale gezondheid, teruglopende prestaties, burn-out, hoog verzuim en vrijwillig verloop. Als werkgever is het dus belangrijk om een klimaat te creëren waarbij de behoeften van mensen ondersteund worden. Dit leidt tot verhoogde motivatie, energie en veerkracht.
Intrinsieke en extrinsieke motivatie
Binnen de theorie wordt een onderscheid gemaakt tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie.
Motivatie die voortkomt uit de bevrediging van basisbehoeften is duurzamer dan motivatie gebaseerd op externe factoren (activiteiten doen vanwege externe beloningen of druk).
Interventies voor leidinggevenden en medewerkers
Praktische tips voor leidinggevenden en medewerkers om de basisbehoeften te bevredigen:
- Voor leidinggevenden: betrokkenheid tonen, autonomie ondersteunen, competentiegericht werken en transparantie bieden over regels en verwachtingen.
- Voor medewerkers: positieve relaties opbouwen, stressmanagement toepassen, bijdragen aan zinvolle doelen en eigen sterke punten inzetten.
Lees hier meer praktische tips
Hier zijn enkele voorbeelden van interventies die zowel leidinggevenden als medewerkers kunnen toepassen om de psychologische basisbehoeften te bevredigen: